Kac moralny, znany także jako moralniak, to poczucie winy i wstydu po zrobieniu czegoś złego. Występuje z reguły w następstwie przepitej nocy, do jego pojawienia się może dojść na skutek czynów pozostających w sprzeczności z ustalonymi normami społecznymi, do których popełnienia doszło w sytuacji utraty kontroli nad własnym zachowaniem. Stanowi udokumentowany problem natury psychologicznej, społecznej i etycznej. W większości wypadków z kacem moralnym można sobie poradzić samemu, czasami jednak zachodzi konieczność odbycia konsultacji z psychologiem, a w sytuacjach szczególnych – z lekarzem psychiatrą.
Przyczyny kaca moralnego
Do wystąpienia kaca moralnego dochodzi zazwyczaj w następstwie spożycia dużych ilości alkoholu, stan ten jednak może człowiekowi towarzyszyć również na skutek zażycia narkotyków, stosowanych w celach narkotycznych leków, a także w wyniku każdej czynności wywołującej wyrzuty sumienia i uczucie wstydu. Przyczyną moralniaka są przede wszystkim czynności i zachowania, jakich dana osoba dopuściła się w sytuacji towarzyskiej w momencie, gdy straciła panowanie nad swoim zachowaniem i doszło u niej do „urwania filmu”. Najczęściej są to zdrada lub inne czynności natury seksualnej, takie jak jednonocna przygoda z nieznajomym lub stosunek bez środków zabezpieczających. Moralniak pojawia się również u osób, które spowodowały wypadek, popełniły przestępstwo lub zaniechały obowiązku udzielenia pomocy. Może także wystąpić jako reakcja na wypowiedzenie przykrych słów, zaprzepaszczenie wielkiej życiowej szansy czy też spożycie nadmiernej ilości jedzenia. Z powodu kaca moralnego cierpią również osoby zmagające się z uzależnieniem, u których doszło do złamania abstynencji .
Samopoczucie przy kacu moralnym
Osobie doświadczającej kaca moralnego towarzyszą przede wszystkim wyrzuty sumienia i poczucie winy wynikające z przeświadczenia o przekroczeniu obowiązujących norm moralnych i estetycznych. Pojawia się również poczucie wstydu, spowodowane popełnionym błędem, ośmieszającym zachowaniem lub dopuszczeniem się czynów niegodnych, które powodują zaburzenie własnego wizerunku. Podczas moralniaka pojawiają się również takie emocje, jak:
- gniew,
- smutek,
- apatia,
- uczucie żalu do samego siebie,
- silne napięcie emocjonalne.
Osoby doświadczające kaca moralnego, na skutek targających nimi emocji często podejmują działania o naturze destrukcyjnej i autodestrukcyjnej. Są to przede wszystkim:
- wycofanie się z życia społecznego,
- izolacja od osób, które były świadkami wywołujących poczucie winy i wstydu zachowań,
- przejawianie zachowań agresywnych względem siebie i otoczenia,
- analizowanie i próby zracjonalizowania zaistniałej sytuacji,
- stosowanie mechanizmów wyparcia.
W przebiegu kaca moralnego bardzo często występują również objawy somatyczne, przede wszystkim:
- zwiększona potliwość,
- uczucie kołatania serca,
- przykurcze mięśni,
- bełkotliwość mowy,
- drżenie kończyn,.
Większość osób z moralniakiem deklaruje chęć poprawy i naprawienia wyrządzonych szkód, jeżeli takowe wystąpiły. O tym, jak silnie odczuwane są symptomy kaca moralnego i jak długo trwają, decyduje zarówno rodzaj sytuacji, która przyczyniła się do powstania wyrzutów sumienia i poczucia wstydu, jak i indywidualna wrażliwość i cechy danej osoby.
Czy można uniknąć kaca moralnego?
Jak uniknąć kaca moralnego? Najbardziej oczywistą odpowiedzią jest: przestać pić. Abstynencja nie jest jednak jedynym sposobem na uniknięcie moralniaka. Kluczem do dobrego samopoczucia po imprezie, niezmąconego poczuciem wstydu i wyrzutami sumienia, jest dokładne monitorowanie swojego zachowania. Przed podjęciem działania, które na co dzień pozostaje poza sferą osobistego komfortu, warto odwołać się do wewnętrznego głosu rozsądku. Jeżeli dana osoba ma tendencję do zachowań, które skutkują kacem moralnym, powinna wybierać się na imprezy z osobami zaufanymi, gotowymi do wybicia jej z głowy pomysłów mogących skutkować kompromitacją i złym samopoczuciem. W unikaniu moralniaka po imprezie pomaga również trzymanie się z daleka od telefonu – można w ten sposób powstrzymać się przed wysyłaniem wiadomości, jakich można następnego dnia żałować.
Występujące przy kacu moralnym wyrzuty sumienia i wstyd są w stanie obniżyć samoocenę i doprowadzić do destrukcyjnych emocji oraz działań. Osoby ich doświadczające potępiają się i próbują wymierzyć sobie adekwatną do popełnionego czynu karę. Zjawisko moralniaka nie jest jednak jednoznacznie negatywne – odczuwane emocje mogą pomóc wysnuć wnioski na przyszłość, dokonać pozytywnych zmian i poprawić ogólną jakość życia.
