Początki zamku Svojanov położonego we wschodniej części Czech, 15 km na południowy wschód od Polička, w powiecie Svitavy nad rzeką Křetínka sięgają okresu przyłączania ziem przygranicznych do terytorium Korony Czeskiej. Budowla jest jednym z najstarszych zamków leżącym w Czechach.
Trzynastowieczna warownia
Zamek Svojanov (późniejszy Fürstenberg) założył król Svěslav z Bořitova około 1224 roku. Miał on chronić szlak handlowy prowadzący z Brna do Litomyšla, a więc Drogą Trstenicką. Warownia stanęła na wzniesieniu, w sąsiedztwie miasta Svojanov w Pardubickim kraju. Zamek był typową twierdzą z epoki. Obejmował przestrzeń wewnętrznego dziedzińca, chronionego pięciometrowymi murami i murem dawnego pałacu o tej samej grubości. Dwudziestosześciometrowa wieża strażnicza wyposażona w grzbiet odbijający strzały nieprzyjaciela, służyła również obrońcom jako ostatnie schronienie.
W pierwszej połowie XVI wieku dokonano modyfikacji mających na celu podniesienie komfortu, tj. głównie rozbudowę zamieszkałych budynków o nowe skrzydło. W 1569 roku zamek został zniszczony przez pożar, po którym nastąpiła rozległa renesansowa odbudowa. Podczas wojny trzydziestoletniej Svojanov został dwukrotnie zdobyty przez Szwedów i częściowo zniszczony. Do stopniowego upadku przyczyniły się również skutki wojen prusko-austriackich z XVIII wieku, które zamieniły zamek w zwykłą rolniczą wioskę.
Po pożarze w 1842 roku Stary Pałac został odbudowany w stylu cesarskim, jednak renesansowe skrzydło pozostało w ruinie. Tak więc Svojanov, co jest zjawiskiem wyjątkowym, łączy ze sobą architektonicznie zarówno wiek XIII, jak i XIX.
Kres świetności
Kres budowli, choć na pierwszy rzut oka tak by się mogło wydawać, nie przyniosła ani wojna ani żadne oblężenie, ale czas i postęp, czyli rozwój przemysłu, a w szczególności transportu kolejowego, który to przyczynił się do tego, że tutejszy szlak handlowy przestał być tak wysoce uczęszczany i zamek gwałtownie stracił na swym znaczeniu.
Svojanov dzisiaj
Trudna historia odcisnęła swe piętno na zamkowych murach i po dziś dzień widać jej ślady. Z wczesnogotyckiej twierdzy, po licznych pożarach, rekonstrukcjach i użytkowaniu do celów gospodarczych i rolniczych, zachowała się tylko:
- główna wieża,
- fragment muru zamkowego po stronie północnej i wschodniej,
- piwnica.
Widoczne są zarazem dolne partie obwarowań z czasów późnego gotyku oraz budynek stajenny na terenie dawnego międzymurza.
Częściowo odrestaurowany zamek jest obecnie udostępniony dla turystów do zwiedzania od marca do połowy grudnia. Twierdzę możemy zwiedzić zarówno z z przewodnikiem, jak i samodzielnie. Zwiedzając zamek na własną rękę niestety nie zobaczymy wnętrz, możemy jednak wejść na zamkową wieżę, z której roztacza się malownicza panorama okolicy. Idąc z przewodnikiem można zobaczyć komnatę tortur położoną w podziemiach, pokoje dla giermków oraz imponującą kolekcję zegarów.
Na terenie obiektu mieści się również niewielkie muzeum, zamek posiada zaplecze gastronomiczne i gości niekiedy okazjonalne wydarzenia plenerowe organizowane w odnowionym ogrodzie gotyckim.
Velké Losiny
Odwiedzając zamek Svojanov, warto zatrzymać się również w wytwórni papieru Velké Losiny położonej godzinę drogi od twierdzy, która to należy do najstarszych tego typu fabryk na terenie Europy. Papier produkuje się tu nadal w niezwykle tradycyjny sposób, wytwarzając go z bawełny oraz lnu. Dzięki takiej technice cechuje go niecodzienna wytrzymałość i z racji tego jest on wykorzystywany w branży artystycznej, dla oficjalnej, reprezentacyjnej korespondencji oraz w pracy księgarskiej.
