„Wałbrzych”, znaczy… O nazwie miasta

Imiona mają dla nas niezwykły urok. Szukamy etymologii, czyli źródeł pochodzenia swoich imion, imion dzieci czy krewnych, przyjaciół, ulubionych postaci z historii czy z wielkiego ekranu. A czy miasto ma imię? Co mówi nazwa o danym miejscu?

Czesko-niemieckie źródło nazwy

Po czesku Valbrich a także Valdenburk, za niemieckim Waldenburg, czyli dosłownie – „leśny gród”. Pierwotna nazwa miasta wskazuje na jego położenie w otoczeniu lasów, a pierwsza zapisana w łacińskiej wersji – Waldenberc – wręcz na górzysty teren, na jakim rozciągnęło się miasteczko. Pierwsza wzmianka pojawia się w Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis, „Księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego”, powstałej na przełomie XIII i XIV wieku. W „Księdze” pojawiają się również łacińskie nazwy współczesnych dzielnic Wałbrzycha, wówczas osobnych miejscowości: Lubiechów to Lubichowe, Biały Kamień – Wissenstein, a Poniatów to ecclesia Sybothonis.

Według relacji średniowiecznego kupca Ephraima Ignatuisa Naso, nazwa ma związek z pielgrzymkami, które ciągnęły do cudownego źródełka w pobliżu kościółka Najświętszej Marii Panny, znajdującego się na pagórku: wallen to „pielgrzymować”. W pobliżu miał znajdować się wśród gór lasów gród – „leśny gród”…

Jak jednak od Waldenburga doszliśmy do Wałbrzycha? Wszystko przez dialektalne zniekształcenia, którym podlegała nazwa na przestrzeni lat. Mieszkańcy danego regionu często po swojemu nazywają ważne miejsca, stąd pojawienie się takich wersji nazwy jak Walmbrich czy prostszy do wymówienia Walbrich, które powstały prawdopodobnie pod wpływem czeskim. Stąd już całkiem blisko do czeskiego Valbrich i polskiego Wałbrzych, inspirowanego tą właśnie, czeską formą.

A może Borowieck?

Mało kto wie, że początkowo nazwę miasta niemal dosłownie przetłumaczono, tworząc z „leśnego grodu”… Borowieck. Taką nazwę można spotkać w najstarszych, powojennych mapach i spisach. Ostatecznie odwołano się do bliższej językowo czeskiej formy Valbrich, tworząc z niej nazwę Wałbrzych – przez zmianę „l” na „ł” i „r” przed spółgłoską” na „rz”, tak charakterystyczne dla języka polskiego.