W celu zapewnienia odpowiedniej jakości żywności dostępnej w krajach wspólnoty europejskiej, unijne organy legislacyjne wprowadziły w życie szereg aktów prawnych pozwalających na normalizowanie wymagań stawianych środkom spożywczym i sprawowanie nad nimi należytej kontroli. Zespół wydawanych przez kompetentne organy przepisów prawnych regulujących kwestie dotyczące wytwarzania i obrotu surowcami, produktami spożywczymi i produktami wchodzącymi z nimi w kontakt, definiowany jest jako Prawo Żywnościowe.
Jakie normy i dyrektywy regulują kwestię funkcjonowania branży spożywczej w Unii Europejskiej?
Tworzenie Prawa Żywnościowego w krajach Unii Europejskiej rozpoczęła Dyrektywa Rady 62/2645 zatwierdzona w dniu 23 października 1962 roku. Podstawowe założenia zasad Prawa Żywnościowego zostały następnie zebrane w Zielonej Księdze, opublikowanej przez Komisję Europejską w kwietniu 1997 roku. Założeniami tymi są:
- zapewnienie jak najwyższego poziomu ochrony zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwa i ochrony konsumenta,
- zapewnienie swobodnego przepływu towarów na rynku wewnętrznym,
- zapewnienie, że obowiązujące przepisy zostały ustanowione na podstawie dowodów naukowych i oceny zagrożeń,
- zapewnienie konkurencyjności przemysłu europejskiego i zwiększenie przyszłego eksportu,
- powierzenie odpowiedzialności za bezpieczeństwo żywności przemysłowej producentom i dostawcom stosującym systemy analizy ryzyka i zagrożeń,
- zapewnienie zgodności prawodawstwa, jego logiczności oraz przyjazności dla użytkowników.
Kolejnym aktem prawnym regulującym przepisy Prawa Żywnościowego w Unii Europejskiej jest opublikowana 12 stycznia 2000 roku Biała Księga, obejmująca zagadnienia związane z reformą dotychczas obowiązujących norm oraz harmonogram ich realizacji i założenia polityki UE w tym zakresie. Biała Księga:
- powołuje Europejski Urząd ds. bezpieczeństwa żywności,
- zapewnia spójność przepisów prawnych Unii Europejskiej dotyczących bezpieczeństwa żywności,
- zapewnia rozwój polityki informacyjnej i współpracy międzynarodowej.
Dokument ten podkreśla także rolę monitoringu w sprawowaniu nadzoru nad procesami produkcji, technologii, przetwórstwa, przechowywania, transportu i handlu detalicznego żywności. Biała Księga przykłada również dużą wagę do doradztwa naukowego i posiadania właściwego zaplecza laboratoryjnego. Polityka Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa żywności regulowana jest ponadto odpowiednimi artykułami Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej: artykułem 168 o zdrowiu publicznym oraz artykułem 169 o ochronie konsumentów.
Organy stanowiące o prawie żywnościowym w Unii Europejskiej
Instytucjami zajmującymi się ustawodawstwem żywnościowym w Unii Europejskiej są:
- Komisja Wspólnot Europejskich, które harmonizuje ustawodawstwo i jest inicjatorem propozycji oraz zaleceń,
- Grupa robocza ds. żywności, której zadaniem jest przygotowywanie aktów prawnych dotyczących żywienia,
- Stały Komitet ds. Żywności, pełniący funkcję opiniodawczą,
- Rada Ministrów UE, stanowiąca organ decyzyjny, którego rolą jest zatwierdzanie aktów prawnych,
- Parlament Europejski, który pełni funkcję konsultacyjną,
- Komitet Naukowy ds. żywności, będący organem udzielającym bezstronnych porad naukowych.
Kto powinien dostosować się do norm i dyrektyw Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa żywności?
Celem polityki Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa żywności jest ochrona konsumentów przy równoczesnym zagwarantowaniu niezakłóconego działania jednolitego rynku. Do norm i dyrektyw w zakresie bezpieczeństwa żywności muszą dostosować się wszystkie organy zajmujące miejsce w łańcuchu produkcji i przetwarzania żywności na terenie wspólnoty. Przepisów przestrzegać muszą także organy eksportujące żywność i produkty żywnościowe do krajów UE. Normy regulujące cały łańcuch żywnościowy obejmują aspekty bezpieczeństwa dotyczące:
- produkcji podstawowej,
- warunków higieny w przetwórstwie spożywczym,
- pakowania,
Podmiotami zobligowanymi do przestrzegania unijnego Prawa Żywnościowego i wynikających z jego zapisów zasad dotyczących higieny żywności są więc wszystkie przedsiębiorstwa spożywcze, od gospodarstw rolnych po restauracje. Obowiązujące normy ustanowione przez Unię Europejską, poza kontrolą w zakresie higieny żywności i produktów żywnościowych, dotyczą także zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia roślin oraz zapobiegania zagrożeniu zanieczyszczenia substancjami zewnętrznymi, na przykład pestycydami.
Państwa członkowskie są zobligowane do wdrożenia norm wynikających z Prawa Żywnościowego i ustanowienia kontroli w celu ich egzekwowania. Organy Unii Europejskiej organizują audyty służące sprawdzaniu przestrzegania narzuconych przez prawo wspólnotowe wymogów, a także decydowaniu o zasadności obowiązujących przepisów. Właściwe organy UE organizują również szkolenia dla odpowiedzialnych za egzekwowanie Prawa Żywnościowego organów państw członkowskich.
